Terug naar Alles over Schijndel
uit
SCHIJNDEL TOEN
Voorzover bekend, wordt Schijndel voor het eerst genoemd in een schrijven
van Hertog Jan II, die in het jaar 1299 octrooi (= machtiging) gaf tot het oprichten
van de Couveringse Molen. In zijn brief komt Schijndel voor onder de naam
'Skinle'. Deze naam zou zijn ontstaan te danken hebben aan een eikenbos, waar
men in die tijd schors (skin) ging halen voor het bereiden van run. Run werd
gebruikt bij het looien van huiden.
Volgens andere bronnen is de naam Schijndel gevormd uit de
woorden schijn (spook) en loo (bos), schijnloo: spookbos.
De uitgifte van de gemeente
Op 6 december 1309 werd de 'gemeynte'
Schijndei door Hertog Jan II aan de inwoners uitgegeven. Deze uitgifte wordt
in het algemeen aangemerkt als stichtingsakte. In deze akte werden de dorpsgrenzen
vastgelegd en werd het recht verleend om vreemd vee uit de 'gemeynte' te weren.
De daaropvolgende eeuwen werd de
'Heerlijkheid van Schijndel' vele malen verpand en toegeëigend. Tot het jaar
1612. Dat jaar kochten de burgers van Schijndel de heerlijke rechten van de
toenmalige hertog af
voor f 2.250,00
Armoede in de 16e en 17e eeuw
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog van
1568 tot 1648 werd Schijndel vrijwel geheel verwoest en leeggeroofd. Na 1648
behoorde Brabant tot de generaliteitslanden waardoor het werd beschouwd als
een wingewest van de Republiek der Verenigde Nederlanden. De Staten-Generaal
van de Republiek streefde naar uitroeiing van het katholicisme, het onmogelijk
maken van elke ontwikkeling en het weren van handel en industrie. Het vroeger
bloeiende dorp Schijndel, dat in 1650 ongeveer 375 huizen telde, verviel
tot bittere armoede.
Het ontstaan van
ambachten
In de eeuwen daarna heeft Schijndel
zich geleidelijk weer tot een meer welvarend dorp ontwikkeld. Vanouds kende
het voornamelijk landbouw en veeteelt. Door de aanwezige houtrijkdom
ontstonden er in de loop der jaren ook ambachten zoals het maken van klompen,
hoepels en manden. Daarnaast bevorderden de teelt van hop en de handel daarin
het bierbrouwen, zodat er in het jaar 1716 zelfs zeven brouwerijen
waren.
De eerste verkeersverbindingen
Schijndel, vanouds verdeeld in vijf
gehuchten - te weten Wijbosch, Elschot, Borne, Lutteleind en Broekstraat -
kende tot 1740 alleen zandwegen. In 1740 kwam de eerste weg van keistenen. Dit
was een weg van 's-Hertogenbosch naar Best. Bijna een eeuw later - in 1830 -
volgde de ingebruikname van de Zuid-Willemsvaart.
De ontsluiting van de gemeente kwam
in 1873 echter pas goed op gang door de aanleg van de spoorlijn Boxtel-Gennep
- in de volksmond bekend als 'Duits lijntje' - en door de tramlijn 's-Hertogenbosch-Eindhoven
in 1899.
Welvaart in de 19e eeuw
In de 19e eeuw werd in
Schijndel het leerlooiersbedrijf uitgeoefend. Zo telde het dorp in 1865 zeven
leerlooierijen. Omstreeks 1850 waren de landerijen over het geheel genomen niet
meer toereikend om daarvan te kunnen bestaan en is men zich meer gaan toeleggen
op de handel. Daarbij bleven de houtproducten, zoals klompen en hoepels, een belangrijke
plaats innemen. In de Molenheide werd sinds 1898 een steenfabriek
geëxploiteerd. In de periode van 1900 tot 1925 werkten op deze fabriek bijna
150 personen. In 1930 werd de steenfabricage gestaakt.
Doorslaggevender voor de welvaart van
Schijndel waren de oprichting van de waskaarsenfabriek van de familie Bolsius
in 1871 en de kousenfabriek van Jansen de Wit in 1915. Van belang was
ook het besluit van pastoor A. van Erp in 1836 om een zusterklooster in
Schijndel te stichten. De zusters gaven onderwijs aan meisjes en verzorgden
bejaarden.
De bevolkingsgroei
Het inwonertal van de gemeente
Schijhdel begon in de 19e eeuw toe te nemen. De groei van de bevolking
was daarvoor beperkt gebleven door armoede en het op latere leeftijd huwen of
ongehuwd blijven vanwege het gebrek aan bestaansmogelijkheden.
In 1921 had Schijndel 6.126 inwoners.
Nu heeft Schijndel 22.653 inwoners (1 november 1999).
HET GEMEENTEWAPEN
28 september 1819
"In azuur het beeld van de H.Servatius,
houdende in de rechterhand een kromstaf, in de linker een rozenkrans, de
Heilige staande op een losse grond, alles van goud."
Het wapen werd verleend bij Koninklijk Besluit
van 14 april 1958, nr. 30.
In het wapen zijn de heerlijkheid, het
burgerlijk gezag en het
kerkelijk gezag van Schijndel verenigd.
Omschrijving en kleuren van het wapen
Kroonvoet - Rode eivormige en groene
ruitvormige afbeeldingen. De ruimte tussen de voet en het schild in de
kroonvoet is rood.
De parels tussen en op de kroonbladeren worden in zilver weergegeven.
Heraldische rechterhelft
Bovengedeelte - Drie wassenaars van
sabel (zwart) op een gouden ondergrond.
Ondergedeelte - Een jonge eikenboom
van sinopel (groen) op een zilveren ondergrond.
Heraldische linkerhelft - Het beeld van St. Servatius op een azuurblauwe
ondergrond met in de
rechterhand een
kromstaf en in de linkerhand een gouden sleutel.
Toelichting
op de wapenstukken
Heraldische rechterhelft
Bovengedeelte - Drie wassenaars: het
wapen van familie Van der Leck die het eerst de 'Heerlijkheid van Schijndel' bezat van 1398 tot 1454.
Ondergedeelte - De eik is het
eigenlijke wapen van het burgerlijk gezag van Schijndel. De naam Schijndel –
vroeger geschreven
Skinle - zou zijn samengesteld uit de wortelwoorden Skin en Lo. Skin zou
schors en Lo zou bos betekenen: derhalve Schorsbos. Deze boom stond al in 1382
in het schependomszegel, toen heraldisch rechts.
Heraldische linkerhelft - De H.
Servatius (overleden in 384). Hij was vanaf de vroegste tijden de beschermheilige
van Schijndel en heeft steeds in het schependomzegel gestaan.
DE GEMEENTEVLAG
Van 8 april 1960 tot 18 juli 1991
bestond de gemeentevlag uit drie horizontale banen van gelijke hoogte in de kleuren groen, geel en zwart (van boven naar onder). De drie
kleuren uit het gemeentewapen. Het groen voor de eik, al meer dan zeshonderd jaar het rechtssymbool voor
Schijndel. Het geel en zwart ontleend aan het wapen van familie Van der Leck (drie wassenaars op een
gouden veld). Familie Van der Leck bezat de 'Heerlijkheid van Schijndel' in de periode 1398-1454.
De Noord-Brabantse commissie voor Wapen- en Vlaggenkunde sprak in 1991
van een nietszeggende
vlag en adviseerde juist de wapenfiguren te benadrukken. Geel voor de
patroonheilige, groen voor de eikenboom, wit voor het voor de gemeente
Schijndel meest karakteristieke wapenveld. Een zwarte liggende wassenaar op de
gele baan zou voor een extra karakteristiek zorgen.
De Hoge Raad van Adel week iets af
van het rapport van de commissie en adviseerde dat de omschrijving van de
vlag als volgt moest luiden: drie banen (geel,
groen en wit) met op de gele baan in de broektop een zwarte wassenaar waarvan
de hoogte gelijk is aan 1/4 van de hoogte van de vlag.
Aldus stelde de gemeenteraad deze
vlag op 18 juli 1991 vast.
SCHIJNDEl NU
U kunt de gemeente Schijndel
gemakkelijk bereiken. Het ligt centraal ten opzichte van 's-Hertogenbosch en
Eindhoven. De twee belangrijke noordzuid verbindingen (Groningen - Eindhoven en Amsterdam - Maastricht) liggen op circa tien
minuten rijafstand.
De Structuurweg rondom Schijndel heen
zorgt bovendien voor een veel publieks- en ondernemersvriendelijker klimaat.
Wonen
De afgelopen jaren heeft Schijndel
een explosieve groei doorgemaakt. In een snel tempo zijn er woningen gebouwd in
diverse prijsklassen. Een duidelijk voorbeeld van zo'n nieuwe, moderne
woonwijk is Hulzebraak. Deze wijk heeft een bijzonder karakter door de
verhouding tussen vrije sectorwoningen en sociale woningbouw. Onderwijs en winkels
zijn in de directe omgeving van Hulzebraak te vinden.
Het is de bedoeling dat ook in delen
van het centrum van Schijndel nieuwe woningen herrijzen. Om het woongenot van
de inwoners van Schijndel te vergroten wordt er in zowel de oudere als nieuwe
woonwijken veel zorg besteed aan de woonomgeving. Dit is belangrijk voor de
mensen die er al wonen. Maar ook voor diegenen die er willen gaan wonen omdat
ze in Schijndel hun werkkring hebben.
Wijk De Beemd Noord
Onderwijs
Het onderwijsaanbod is ruim. Naast
zes basisscholen - waaronder een openbare - is er in Schijndel een school voor
speciaal onderwijs/voortgezet speciaal onderwijs en een scholengemeenschap voor
(i)vbo, mavo, havo en lyceum (Elde College). Beroeps- en volwassenenonderwijs
is te volgen bij het Koning Willem I College (afdeling De Tweesprong) en bij de
Volksuniversiteit.
De komende jaren zal het project
Huisvesting 2000 in de gemeente Schijndel een geïntegreerd
huisvestingsplan voor scholen, sociaal-culturele accommodaties en een
gezondheidscentrum realiseren.
Sport
Behalve de lerende heeft Schijndelook
de spelende mens flink wat te bieden. Praktisch elke hobby en sport is er in
verenigingsverband te beoefenen, zoals basketbal, fietscross, hockey,
motorsport, schaatsen, tafeltennis, turnen, voetbal en wielersport. Dit is
zomaar een greep uit het brede scala van mogelijkheden. Bovendien beschikt
Schijndel over een zwem- & recreatiecentrum en een nagenoeg nieuw
sportpark aan de Rooiseheide.
Tennispark Skinlo
Cultuur
Muziek, toneel, theater en
monumenten. U vindt het allemaal in Schijndel. Het Hertog Jan Centrum (voor
cursussen op het gebied van muziek, dans en beeldend theater) en de openbare
bibliotheek staan voor iedereen ter beschikking.
Voor belangstellenden en
kunstliefhebbers is er een beeldenroute en monumentenkaart verkrijgbaar in het
gemeentehuis en bij de VVV-folderservice.
Natuur
Behalve het dorpomringende
populieren- en kampenlandschap mag het ongeveer 150 hectare grote
natuurgebied 'Wijboschbroek' niet onvermeld blijven. Dit gebied dat onder de
zorg van Staatsbosbeheer valt herbergt een grote verscheidenheid aan vegetatie
en wild. Met name reeën, fazanten en hazen zijn er talrijk aanwezig.
Er zijn bovendien twee wandelroutes, een trimparcours
met trimtoestellen en een picknickplaats.
De
visvijver in het gebied ‘Oude Molenheide’
Winkels en horeca
Op winkel gebied vervult Schijndel een
regionale functie. Het aanbod is overvloedig en gevarieerd zowel voor de
dagelijkse boodschappen als voor duurzame gebruiksgoederen. Extra
parkeerterreinen achter de winkels zorgen ervoor dat de
Hoofdstraat nog meer verkeersluw wordt.
Uitgaansgelegenheden zijn in
Schijndel ook in overvloed. Er is een bioscoop en een discotheek. Daarnaast
zijn er diverse cafés, bistro's, cafetaria's en restaurants.
Werkgelegenheid
U treft in Schijndel een vriendelijk
bedrijfsklimaat aan. De ruim 400 zelfstandige bedrijven onderstrepen dat nog
eens. De vier industrieterreinen Duin I, Duin 11, Molendijk en Rooiseheide zijn
door de Structuurweg optimaal te bereiken. Industrieterrein Duin III is
volop in ontwikkeling.
De Schijndelse beeldenroute
De gemeente Schijndel heeft in de
loop der jaren een zeer bijzondere kunstcollectie opgebouwd. Niet alleen op allerlei
plaatsen in de gemeente treft u kunstwerken aan maar ook het gemeentehuis is
rijk voorzien van kunst.
De laatste jaren laat de gemeente
vooral kunstwerken in opdracht vervaardigen. Bij nieuwe projecten, zoals de bouw
van een woonwijk of de aanleg van een rotonde, is kunst één van de
'bouwstenen'. Zo is onlangs het beeld 'De snijbloem' van Jan de Baat op de
rotonde Structuurweg/Steeg tot stand gekomen.
De Snijbloem,
Jan de Baat, rotonde
Structuurweg/Steeg, 1999
Brochure
Er zijn in de gemeente Schijndel meer
dan 70 beelden te bezichtigen. Deze kunstwerken zijn opgenomen in de brochure 'Beeldenroute
gemeente Schijndel'. Deze gevarieerde beeldenroute leidt u al wandelend of
fietsend van beeld naar beeld door Schijndel. Een aantal kunstwerken 'vertelt'
de geschiedenis van Schijndel. Weer andere kunstvormen variëren van
traditioneel tot modern.
De route start bij het bruisende
middelpunt van Schijndel, namelijk bij de fontein op de Markt. U kunt echter
zelf bepalen wanneer en hoelang u onderweg wilt zijn.
De 'Beeldenroute' is gratis
verkrijgbaar in het gemeentehuis en bij de VVV-folderservice Schijndel.
De Schijndelse monumentenkaart
Cultuurhistorisch waardevolle
boerderijen, woonhuizen, molens en religieuze gebouwen bepalen in belangrijke
mate het karakter van Schijndel. In het (recente) verleden zijn helaas diverse
monumentale gebouwen uit het dorpsbeeld verdwenen. Bescherming van het
monumentale erfgoed vergt daarom extra zorg.
De St.
Servatiuskerk in Wijbosch
Brochure
Sinds 1991 voert Schijndel een actief
monumentenbeleid. Enkele jaren van onderzoek hebben geleid tot het opstellen
van een gemeentelijke monumentenlijst. Een groot aantal panden en objecten is
opgenomen in de brochure 'Monumenten kaart gemeente Schijndel'. Een wandel- en
fietsroute leidt u langs de meeste Schijndelse monumenten. De illustraties in
de brochure geven u een indruk van materiaalgebruik en versieringswijze bij de
diverse monumenten.
De 'Monumenten kaart' is gratis
verkrijgbaar in het gemeentehuis.
Molen
De Pegstukken
Terug naar Alles over
Schijndel